लहानपणापसूनच
फटाक्यांचं विशेष अप्रुप नव्हतं.. ना मला, ना शलाकाला. आनंद साजरा करण्यासाठी काहितरी
फोडायचं, आग लावायची, धुर काढायचा, मोठ्ठा आवाज करायचा हे आमच्या बुद्धिजीवी कुटुंबाला
मुळातच आवडण्या पलिकडे होतं. तरिही इतरांचं बघून आम्हिही बाबाकडे फटाके आणण्यासाठी
हट्ट करत असू, आणि बाबाही तो हौसेने पुरवायचा. तरिही फुलबाज्या, अनार, भुईनळी, असे
शोभेचे, विशेष आवाज न करणारे फटाकेच आम्हाला पसंत होते. सुतळी बॉंब, लक्ष्मी बॉंब,
रॉकेटं हे सगळं मी स्वानंदाने आणलेलं कधी आठवत नाही. मग पुढे क्राय च्या उपक्रमाद्वारे
घरी आलेल्या पुस्तकात बाल मजुरांकडून कसे फटाके बनवून घेतात आणि त्यामुळे कित्येक बालमित्रांना
आपले हात, पाय, डोळे आणि वेळीच जीवही गमवावा लागतो हे मी वाचलं आणि फटाके विकत घेणं
कायमचं सोडून दिलं. त्यामुळे मुळातच सगळ्या मुलांना दिवाळी म्हणजे फटाके हे जे काही
समिकरण वाटायचं, ते आमच्याकडे कधी बसलच नाही.
दोन्हिही मुली
असून मुळातच नटण्या मुरडण्याची हौस नव्हती. दिवाळीचा नवा ड्रेस घ्यायचा, तो ही आईच्या
आग्रहाखातर, त्यावर दागीने वगैरे असं काहीच घ्यायच नाही, कारण गरजच वाटत नसे! घेतला
तर एखादा मॅचिंग हेअर बॅंड, म्हणजे झाली खरेदी पुर्ण! पण ती माझ्या बहिणीची,
माझी दिवाळी
म्हणजे दिवाळी अंक! दिवाळी जवळ आली की माझी खटपट सुरू व्हायची. शाळेतून येता जाता वर्तमानपत्रांच्या
स्टॉलवर दिवाळीअंक येऊ लागले आहेत का? यांच्याकडे बारीक लक्ष ठेवलं जायचं, आणि मग ज्या
दिवशी पहिला अंक दिसेल त्या दिवशी बाबापाठी माझी भुणभुण सुरू! मग बाबा म्हणायचा थांब
थोड्यावेळ सगळे आले की एकत्रच घेऊन येऊ. मग काही दिवसातच माझी आणि बाबाची वरात मॅजेस्टीक
बुकडेपो कडे निघायची, आईने “४ च अंक आण” असं दटावलेलं असायचं, पण दुकानात शिरताच मी
आणि बाबा दोघही हे शब्द विसरायचो. पुस्तकांच्या डोंगरात फतकल मारून तासन तास अंक चाळून
आणखीन एक, आणखीन एक असं करत ७-८ वेगवेगळे अंक, ४-५ आवडत्या लेखकांची पुस्तकं जमायची.
त्यातच बाबाच्याही आवडिच्या काही पुस्तकांची भर पडायची. मग तो भला मोठ्ठा अंकांचा गठ्ठा
पाहून काउंटर वरचे काका हसायचे आणि त्यावर छोटासा डिस्काउंटही द्यायचे. अशी आमची “हॅप्पी
दिवाली” घेऊन मी आणि बाबा घरी यायला निघालो की आई हा पुस्तकांचा डोंगर बघून आमची चांगलीच
हजेरी घेणार याची जाणीव व्हायची. मग गपचूप ’तेरी भी चूप मेरी भी चूप’ म्हणत मी आणि
बाबा काही खर्चच केला नाहिये असा अविर्भाव आणत असू. आणि तरीही घरी आल्यानंतर “वेड लागलय
का तुम्हा दोघांना?” हे आईच ठरलेलं वाक्य ऐकावच लागायच!
परिस्थिती खाऊन
पिऊन चांगली, पण श्रिमंतिची नव्हती, हातराखून खर्च करत सगळं मिळत होतं, पण सढळ हात
सतत सोडण्याईतकी लक्ष्मी नांदत नव्हती, पण
म्हणून बाबाने कुठल्याच पुस्तकाला कधी नाही म्हटलं नाही. मग ते दर सुट्टितील प्रवासात
व्हिलरच्या बुकस्टॉलवरून घेतलेलं ’चाचा चौधरी’ कॉमिक्स असो, अथवा पुस्तक जत्रेत आधी
बुक करून घरी आणलेले एनसायक्लोपिडीयाचे भाग असोत, पुस्तकाला कधी नाही म्हणायच नाही
हा जणू काही अलिखीत नियमच!
वेळी तहानभूक
हरपून तासंतास वाचलेली पुस्तकं. पुस्तकांच्या दुकानात जाताना पोटात खरोखर जाणवणारी
एक वेगळ्याच प्रकारची भूक, आणि आणलेली नवी कोरी पुस्तकं आईला दाखवताना होणार आनंद,
अविस्मरणियच.. पुढे लहान वयातच गाण्याच्या रेकॉर्डिंगचे, कार्यक्रमांचे, शूटचे पैसे
आले की त्यातून फक्त पुस्तकच घेत गेले. हा एक संस्कार खुप लहानपणीच झाला. आजही माझ्या
खोलीत कपड्यांना एक तर पुस्तकांना दोन कपाटं आहेत, पण दिवाळी अंकांची परंपरा कधितरी
तुटली, नक्की कधी ते आठवत नाही. शेवटचा दिवाळी अंक बहुदा दहावीत किंवा अकरावीत घेतला
असेल.. त्यानंतर इंटरनेट, मोबाईल, किंडल यातूनच काय ते वाचन होऊ लागलं.. काळ बदलला,
दिवाळी अंकांची भाषाही बदलली. जगा बरोबर धावणार्या विचारांना दिवाळी अंकातील मजकूर
कालबाह्य वाटू लागला.. तरिही दिवाळी आली की काहितरी चुकल्या सारख आजही वाटतं.. कदाचीत
बुकडेपो कडे पावलं वळवली तर सापडेल का काय सुटत चाललय ते?